Rozpoznanie nowotworu u dziecka jest zawsze niespodziewanym wstrząsem dla jego rodziców. Czasami zdarza się jednak, że już wcześniej, przez pewien okres czasu mogą występować różne objawy wskazujące na ciężką chorobę dziecka. Ogromne znaczenie dla końcowego efektu leczenia ma stopień zaawansowania choroby nowotworowej w momencie ustalenia rozpoznania. Im bardziej zaawansowany proces chorobowy, tym większa masa nowotworu, czyli liczba komórek nowotworowych w organizmie i równocześnie tym mniejsza jest skuteczność leczenia. U dzieci, w przeciwieństwie do osób dorosłych, szybkość zwiększania się masy nowotworu jest bardzo duża. Oznacza to, że u dziecka bardzo szybko zwiększa się liczba komórek nowotworowych.
Początkowo nowotwór rozwija się w sposób bezobjawowy, gdyż liczba komórek nowotworowych nie jest na tym etapie w stanie spowodować jakichkolwiek poważniejszych, widocznych na zewnątrz zmian w funkcjonowaniu organizmu. Jednak w pewnym momencie wielkość nowotworu zaczyna zaburzać funkcjonowanie organizmu i wtedy pojawiają się pierwsze objawy kliniczne choroby. Jest to najdogodniejszy moment do rozpoczęcia leczenia, gdyż zastosowane leki mają do zniszczenia stosunkowo niewielką liczbę komórek. Wraz ze wzrostem nowotworu skuteczność leczenia staje się coraz mniejsza, aż w końcu na pewnym etapie rozwoju nowotworu, wtedy kiedy jest wysoki stopień zaawansowania procesu nowotworowego, leczenie przestaje być skuteczne i następuje śmierć organizmu. Z tego względu tak ważne jest, aby zarówno lekarze, jak i rodzice potrafili zwrócić uwagę na pewne niepokojące objawy, które mogą być (ale nie muszą) oznaką procesu nowotworowego w organizmie dziecka. W przypadku wystąpienia takich objawów należy jak najszybciej przeprowadzić odpowiednie badania, które pozwolą na ustalenie lub wykluczenie rozpoznania nowotworu. Należy przy tym wyraźnie stwierdzić, że nie ma charakterystycznych, specyficznych objawów mogących jednoznacznie sugerować chorobę nowotworową u dziecka. Wręcz przeciwnie, większość z tych wstępnych objawów może występować w różnego rodzaju schorzeniach często występujących u dzieci i będących tylko krótkotrwałymi zaburzeniami zdrowia. Najczęściej dotyczy to różnego rodzaju infekcji. Przyczyną niepokoju może być jednak brak właściwej reakcji na leczenie po 7-10 dniach jego stosowania.
- Osłabienie – dziecko traci zainteresowanie zabawą, często poleguje
- Brak łaknienia – czasami rodzice mogą stwierdzić spadek masy ciała
- Bóle kostno-stawowe – najczęściej dotyczą kończyn dolnych, mogą być tak silne, że dziecko zaczyna utykać lub nawet przestaje chodzić
- Czasami bóle brzucha o różnym natężeniu
- Podwyższona temperatura ciała i objawy zapalenia gardła, jamy ustnej, zatok obocznych nosa, uszu
- Czasami mogą pojawić się również objawy skazy krwotocznej pod postacią drobnych wybroczynek na skórze lub błonach śluzowych, np. podniebienia, czasami nawet objawy powtarzających się krwawień
- Bladość powłok skórnych
- Stosunkowo rzadko natomiast stwierdza się powiększenie węzłów chłonnych, śledziony lub wątroby
Należy zgłosić się do swojego lekarza pediatry/rodzinnego
Najczęściej na podstawie wywiadu chorobowego i badania fizykalnego lekarz rozpoznaje infekcję wirusową lub bakteryjną.
Leczenie
| Większość dzieci – po ok. 7 dniach wyraźna poprawa i wyleczenie |
po 7 – 10 dniach leczenia nadal objawy badanie morfotyczne krwi |
W przypadku stwierdzenia zmian w obrazie morfotycznym krwi konieczna jest jak najszybsza konsultacja specjalisty onkologa/hematologa dziecięcego (Poradnia Hematologiczna DSK, Klinika Hematologii i Onkologii Dziecięcej), gdyż powyższe objawy mogą być spowodowane (ale nie muszą!) białaczką.
Powiększone węzły chłonne
Powiększenie węzłów chłonnych najczęściej ma charakter odczynowy na różnego rodzaju stany zapalne. Może być jednak również objawem niektórych chorób nowotworowych, przede wszystkim choroby Hodgkina lub nieziarniczych chłoniaków złośliwych. Najczęściej powiększeniu ulegają węzły szyjne, pachwinowe, czasami pachowe. Szczególnie podejrzane jest powiększenie węzłów chłonnych nadobojczykowych. Węzły są zazwyczaj twarde, niebolesne, często tworzą pakiety. Ważne są również objawy towarzyszące powiększeniu węzłów chłonnych, takie jak podwyższenie temperatury ciała, utrata masy ciała, poty nocne, świąd skóry, suchy, męczący kaszel. W przypadku powiększenia węzłów chłonnych w obrębie jamy brzusznej pierwszym objawem mogą być silne bóle brzucha, czasami imitujące nawet ostre zapalenie wyrostka robaczkowego.
Powiększenie węzłów chłonnych najczęściej ma charakter odczynowy na różnego rodzaju stany zapalne. Może być jednak również objawem niektórych chorób nowotworowych, przede wszystkim choroby Hodgkina lub nieziarniczych chłoniaków złośliwych. Najczęściej powiększeniu ulegają węzły szyjne, pachwinowe, czasami pachowe. Szczególnie podejrzane jest powiększenie węzłów chłonnych nadobojczykowych. Węzły są zazwyczaj twarde, niebolesne, często tworzą pakiety. Ważne są również objawy towarzyszące powiększeniu węzłów chłonnych, takie jak podwyższenie temperatury ciała, utrata masy ciała, poty nocne, świąd skóry, suchy, męczący kaszel. W przypadku powiększenia węzłów chłonnych w obrębie jamy brzusznej pierwszym objawem mogą być silne bóle brzucha, czasami imitujące nawet ostre zapalenie wyrostka robaczkowego.
W przypadku powiększonych węzłów chłonnych śródpiersiowych (niedostępnych badaniu zewnętrznemu) u dziecka utrzymuje się uporczywy kaszel, trwający często kilka tygodni pomimo prób leczenia.
Zawsze należy zgłosić się do swojego lekarza pediatry/rodzinnego
który podejmie decyzję o dalszym postępowaniu lub
skierowaniu do specjalisty onkologa/hematologa dziecięcego.
Pierwsze objawy guza mózgu
W przypadku nowotworów ośrodkowego układu nerwowego dochodzi do zwiększonej ciasnoty wewnątrzczaszkowej, co powoduje określone objawy, zależne od umiejscowienia guza, szybkości jego wzrastania, wieku dziecka. Zazwyczaj wzmożone ciśnienie wewnątrzczaszkowe spowodowane rosnącym guzem powoduje bóle głowy, wymioty, zaburzenia widzenia, zaburzenia zachowania oraz inne objawy neurologiczne. Charakterystyczne są wymioty na czczo w godzinach wczesno rannych, niekiedy pierwszym objawem są drgawki. U niemowląt i małych dzieci można zaobserwować szybkie powiększanie się obwodu główki.
Szybkie zgłoszenie się do swojego pediatry/lekarza rodzinnego
lub neurologa dziecięcego, przy gwałtownych objawach – do szpitala
lub neurologa dziecięcego, przy gwałtownych objawach – do szpitala
Stwierdzenie jakichkolwiek objawów sugerujących możliwość istnienia choroby nowotworowej dziecka powinno spowodować jak najszybszą wstępną diagnostykę za pomocą dostępnych badań, a w przypadku braku możliwości wykluczenia tego schorzenia dziecko powinno być skierowane do odpowiedniego ośrodka specjalistycznego w celu przeprowadzenia pełnego postępowania diagnostycznego.
Stwierdzenie powiększających się mas guzowatych, najczęściej zlokalizowanych w obrębie jamy brzusznej, czasami na tułowiu lub kończynach powinno wzbudzić niepokój i zgłoszenie się do lekarza. Mogą być przy tym ogólne i niezbyt charakterystyczne objawy, jak przedłużająca się gorączka, bóle o niewyjaśnionej etiologii, zmniejszenie masy ciała. Trzeba pamiętać przy tym, że nie zawsze stan zaawansowania takiego nowotworu wiąże się z pogorszeniem stanu ogólnego. Guz nerki, zwany guzem Wilmsa często jest stwierdzany przypadkowo, czasem przez rodziców w czasie kąpieli dziecka jako zupełnie bezobjawowe masy guzowate w obrębie jamy brzusznej.
Jerzy R. Kowalczyk
