Nowotwory Ośrodkowego Układu Nerwowego (OUN) to m.in. guzy mózgu i rdzenia kręgowego.
Objawy sugerujące rozwój choroby
Wczesne objawy rozwijającego się guza mózgu to poranne bóle głowy, nudności i wymioty, mogą to też być zaburzenia równowagi, niezborność ruchów, zaburzenia widzenia, pogorszenie słuchu, zaburzenia czucia lub niedowłady, drgawki. Czasem jest to tylko pogorszenie samopoczucia, zmiany nastroju, słabsze wyniki w nauce.
Wczesne objawu guzów rdzenia kręgowego to przede wszystkim bóle pleców nasilające się w pozycji leżącej, zaburzenia czucia, niedowłady, zaburzenia w oddawaniu moczu i stolca, skrzywienia kręgosłupa.
Guzy mózgu i rdzenia kręgowego dają często bardzo niecharakterystyczne objawy spotykane w różnych chorobach wieku dziecięcego. Ich charakter i nasilenie zależą m.in. od:
- Rodzaju guza
- Lokalizacji
- Stopnia złośliwości, a co za tym idzie tempa wzrostu guza
- Wieku dziecka
Wszystkie, opisane wyżej subiektywne objawy, a ponadto: / Do podstawowych objawów ogólnych można zaliczyć:
- Zaburzenia osobowości i nastroju (większa senność, apatia, bądź przeciwnie nadmierne pobudzenie)
- Inne objawy oczne (nagłe wystąpienie zeza, oczopląsu, zawężenie pola widzenia)
- Zaburzenia świadomości i drgawki
- Zaburzenia hormonalne
- Niedowłady kończyn
- Zaburzenia połykania, pogorszenie mowy
- Kręcz szyi
- Bóle i skrzywienia kręgosłupa
- Zaniki mięśni
- Przeczulica skóry
Początek choroby zwykle jest skryty, objawy są niecharakterystyczne, sugerują inne schorzenia (przewodu pokarmowego, infekcyjne, psychosomatyczne itd.). Dlatego często właściwe rozpoznanie stawiane jest późno.
Bardzo ważne jest zwracanie uwagi na powtarzające się, a wyglądające nawet na “błahe” objawy.
Ważne jest spojrzenie na „całokształt” objawów i próba powiązania ich ze sobą, a nie skupianie się na jednym z nich i poszukiwanie jego przyczyny. Stąd tak ważne jest, aby pediatra badał „całe”, rozebrane z ubrania, dziecko.
Leczenie
Leczenie nowotworów OUN rozpoczyna zwykle zabieg operacyjny, możliwie radykalny, a w przypadkach gdy zabieg jest niemożliwy, wykonuje się biopsję guza w celu ustalenia histopatologicznego rozpoznania, które jest niezbędne do ustalenia rodzaju dalszego leczenia (do wyboru obserwacja, chemioterapia, radioterapia).
Leczenie guzów mózgu i rdzenia to przede wszystkim zabieg operacyjny, bardzo ważny dla skuteczności leczenia.
Po zabiegu, zależnie od rodzaju guza, następuje chemioterapia (w postaci kilkudniowych bloków leczniczych) i/lub naświetlania pomiędzy kolejnymi blokami dziecko najczęściej przebywa w domu, o ile pozwalają na to jego samopoczucie i wyniki badań. W niektórych przypadkach, po naświetlaniach, otrzymuje się jeszcze tzw. leczenie uzupełniające (podtrzymujące). W sumie całkowity czas leczenia to ok. 1 rok.
W trakcie leczenia najczęściej wypadają włosy, brwi, rzęsy. Jest to jeden z objawów ubocznych stosowanego leczenia. Owłosienie najczęściej odrasta po zakończeniu leczenia, jednakże czasami, szczególnie w okolicy, która była napromieniana dużą dawką, włosy odrastają z opóźnieniem i są znacznie słabsze.
Inne objawy uboczne w trakcie leczenia to:
- Nudności, wymioty
- Zaburzenia funkcji ważnych narządów (np. wątroba, śledziona, nerki, płuca)
- Infekcje wynikające ze spadku odporności
- Anemie – spadek liczby płytek krwi, co może spowodować krwawienia, gorączkę
Chemioterapia rozpoczęta powinna być w złośliwych guzach ok. 2 tygodni po zabiegu operacyjnym i prowadzona jest zwykle w postaci kilkudniowych, intensywnych bloków, złożonych z kilku leków. Następnym etapem leczenia jest radioterapia OUN, po której prowadzi się około 1-roczne tzw. leczenie podtrzymujące. W niektórych, najcięższych i najgorzej rokujących przypadkach, stosuje się megachemioterapię połączoną z autologicznym przeszczepem komórek macierzystych. Przebieg leczenia kontrolowany jest poprzez wykonywanie badań obrazowych (KT, MRI) oraz szeregu innych badań dodatkowych. Powikłania po leczeniu to opisane powyżej oraz zaburzenia hormonalne (np. niedoczynność przysadki, zaburzenia dojrzewania) itp.
Zwykle, w czasie intensywnego leczenia (chemioterapia, naświetlania) dzieci nie powinny być narażone na infekcje i urazy. Z tego powodu powinny przerwać uczęszczanie do szkoły i podjąć tzw. nauczanie indywidualne. Jest ono konieczne ze względu na bardzo dużą intensywność leczenia, możliwość wprowadzenia dziecka w aplazję szpiku, co wymaga już specjalistycznego postępowania, a także izolacji chorego. Z tego powodu zalecamy na czas leczenia podjęcie nauczania indywidualnego. Po zakończeniu intensywnego leczenia, o ile stan zdrowia dziecka na to pozwala, podejmuje ono dalej naukę w warunkach szkolnych.
Czy ta choroba jest wyleczalna?
W dobie obecnego rozwoju metod diagnostycznych (KT, MRI) dających możliwość wczesnego rozpoznania choroby, a także coraz lepszych technik operacyjnych i coraz doskonalszych schematów leczenia onkologicznego (chemioterapia, napromienianie, megachemioterapia). Nowotwory ośrodkowego układu nerwowego stały się chorobą wyleczalną. Najczęściej wykrywanym nowotworem OUN u dzieci są gwiaździaki o niskim stopniu złośliwości i dobrym rokowaniu. Wprowadzenie wielolekowej chemioterapii i radioterapii w większości nowotworów złośliwych znacząco poprawiło rokowanie w tych chorobach.
H.W.Ś.
